Onderzoek: Veel zzp'ers overwegen te stoppen door coronamaatregelen

Veel zzp’ers overwegen te stoppen met hun onderneming vanwege corona. Vier op de tien zelfstandigen verdienen nu (veel) minder door alle maatregelen. Velen gebruiken hun privéspaargeld om rond te komen. 12% van alle zzp’ers overweegt op dit moment om - vanwege corona - te stoppen met de onderneming. De verschillen per sector zijn groot.

Dat blijkt uit onderzoek van Knab onder 2.500 zzp’ers in december.

Aangewezen op onbekende bijstandsregeling

Ondanks de nieuwe lockdown die eind 2021 werd aangekondigd, komt de Tozo niet terug. Deze steunmaatregel werd vooral gebruikt door zzp’ers en was bedoeld voor iedereen die door de maatregelen onder het sociaal minimum uitkwam. 29% van de ondervraagde zzp'ers ontving in het verleden steun via de Tozo. 

Op dit moment verdient 15% van alle ondervraagde zzp'ers - door de beperkende maatregelen – minder dan het sociaal minimum van € 1.078 per maand. Zij zijn nu aangewezen op de versoepelde bijstandsregeling voor zelfstandigen (Bbz). Verschil met de Tozo is dat de gemeente bij deze regeling wél de levensvatbaarheid van de onderneming controleert, waarbij sommige gemeenten ook naar het vermogen van de zzp'er kijken.

Van de zzp'ers met een inkomen onder het sociaal minimum, geeft 12% aan in aanmerking te komen voor de Bbz. Een percentage dat mogelijk hoger ligt, want 42% kent de regeling überhaupt niet. 

Nadine Klokke (CEO Knab): “Een ander belangrijk verschil met de Tozo is dat het bij de Bbz-regeling weken kan duren voordat de zzp’er de steun – als hij of zij er recht op heeft – krijgt. Gemeentes pakken dit op verschillende manieren aan en het kost bovendien veel tijd. Ondernemers bij wie het water aan de lippen staat, hebben die tijd helaas niet. Het zou de overheid sieren als ze kunnen versnellen met het uitkeren van de steun.”

Horeca en cultuursector hardst geraakt

Dat de pandemie de ene sector veel harder treft dan de andere, wordt duidelijk als we inzoomen. Gemiddeld verdient 42% van alle zzp'ers nu minder door de coronamaatregelen. Dat percentage ligt in de horeca (85%), de cultuursector (79%) en bij persoonlijke dienstverleners zoals kappers (59%) veel hoger. Zzp'ers in de bouw komen er relatief gezien het beste vanaf. Van hen geeft 26% aan minder te verdienen door de maatregelen.

Veel ondernemers die minder verdienden, moesten een greep uit de (privé)spaarpot doen om rond te komen. Bij de zwaarst getroffen branches ligt dat percentage lager dan je op het eerste gezicht zou verwachten. Uit de reacties in de enquête blijkt dat dat ook komt doordat ondernemers binnen die branches soms simpelweg geen spaarpot hebben. 

Nadine: "De gele balk laat het beste zien hoe de coronamaatregelen erin hakken. Het gaat immers om ondernemers die aangeven dat ze vóór de coronacrisis níet onder de grens van het sociaal minimum zaten. Dat zij nu - als het al lukt - worden gecompenseerd tot maximaal het sociaal minimum is pijnlijk. Besef dat dat het bedrag is dat de overheid nodig acht om in je levensonderhoud te kunnen voorzien. Soberder kan dus niet."   

Liever in loondienst dan omscholen

De financiële situatie heeft natuurlijk invloed op hoe de zzp'er zijn of haar toekomst als ondernemer ziet. De overheid stuurt erop dat ondernemers in de getroffen sectoren zich omscholen, maar daar voelen de ondernemers zelf weinig voor. Er zijn meer zzp'ers die overwegen in loondienst te gaan. Van alle ondervraagde zzp'ers denkt 12% er over om - vanwege corona - helemaal te stoppen met de onderneming.

Van de zzp'ers die nu minder dan het sociaal minimum verdienen, overweegt 24% om zich om te scholen tegenover 31% die erover denkt om in loondienst te gaan. 29% overweegt te stoppen met de onderneming.

Nadine: "Je vraagt nogal wat van mensen als je vraagt of ze zich willen omscholen. Ondernemers kiezen voor hun vak omdat hun passie er ligt. Als je goedlopende bedrijf dan in één klap in zwaar weer komt door iets waar je zelf geen invloed op hebt, snap ik dat je niet staat te springen om je om te scholen. Het zegt veel over de hele situatie dat zzp'ers dan nog liever in loondienst gaan."

Vooral horecaondernemers en winkeliers denken aan stoppen

In de horeca en de detailhandel is het aandeel zzp'ers dat overweegt te stoppen het grootst. Wanneer je de financiële situatie en het toekomstperspectief van de sectoren naast elkaar legt, valt de cultuursector op. Het is - op één na - de sector waar het grootste deel van de zzp'ers onder het sociaal minimum verdient. Kijkend naar hun toekomst, overweegt 'slechts' 14% om te stoppen. Een percentage dat bij horecaondernemers, winkeliers en persoonlijke dienstverleners (zoals kappers) hoger ligt. Binnen elke sector is de animo om in loondienst gaan groter dan de animo om zich om te scholen.

Hieronder gaan we wat dieper in op de cijfers van de grootste zzp-sectoren.

• Bouw
• Detail- en groothandel
• Horeca
• ICT, Media & Communicatie
• Kunst, Sport & Recreatie
• Persoonlijke dienstverlening
• Zakelijke dienstverlening
• Zorg

Bouw

Doordat veel consumenten nu thuiszitten – en geld besparen - willen ze hun huis of tuin laten opknappen. De meeste ondernemers in de bouw zien het werk sinds corona dan ook toenemen. In de bouw werken zo’n 185.000 zzp’ers, het is daarmee een van de grootste zzp-sectoren in ons land. Slechts 7% verdient door de maatregelen minder dan het sociaal minimum. Dat is het laagste percentage van alle sectoren.

Vooral de 'kleine' bouwondernemers - zoals zzp'ers - profiteren, doordat deze groep vaak de huis- en tuinklussen doet. Zzp'ers die worden ingehuurd door (middel)grote bouwbedrijven hebben minder geluk. Het aantal nieuwbouwprojecten is gedaald en bedrijven zijn enigszins terughoudend met nieuwe, grote bouwprojecten.

69% van de zzp'ers in de bouw geeft het kabinet een onvoldoende voor het coronabeleid. “Ik heb nu geen steun nodig, noch ga ik het nodig hebben, maar voor de andere ondernemers vind ik wel dat we ze niet kunnen laten barsten", aldus een bouwondernemer. 

Detail- en groothandel

De verschillen tussen de circa 150.000 zzp’ers in deze sector zijn groot. De bakkers en slagers mochten tijdens de lockdown gewoon openblijven, terwijl de schoenenwinkel ‘niet-essentieel’ is en dus moest sluiten. Daarnaast draaien webshops overuren, maar hebben de fysieke winkels continu te maken met sluitingen, verkorte openingstijden of andere beperkingen. Zo'n één op de vijf zzp’ers binnen deze sector overweegt om te stoppen; een percentage dat onder de “niet-essentiële” winkels vanzelfsprekend nog hoger zal liggen.

Het kabinet krijgt van 66% van de zelfstandige winkeliers een onvoldoende. “Stop met het willekeurig sluiten van "niet-essentiële" zaken. Voor de ondernemer achter deze zaken is het zeer essentieel om open te blijven”, aldus een zzp'er die werkt in een fysieke winkel. 

Horeca

In de horeca werken ruim 30.000 zzp’ers. Denk aan koks, bedienend personeel en bijvoorbeeld barista’s. Vergeleken met de andere sectoren incasseren zij de hardste financiële klappen. Doordat de overheid meerdere keren de horeca geheel of gedeeltelijk heeft gesloten, hebben zij veel minder of geen werk. Binnen deze sector houdt 43% nu maandelijks minder over dan het sociaal minimum (€ 1.078 netto per maand). 35% van alle zzp’ers binnen deze branche overweegt te stoppen. Dat is het hoogste percentage van alle sectoren.

75% van alle ondervraagde horeca-zzp'ers geeft het kabinet een onvoldoende voor het coronabeleid. Vooral het ad-hoc beleid is de meesten een doorn in het oog. Een medewerker uit de bediening hierover: “Op de inmiddels zeldzame momenten dat de horeca open is, is zelfstandig personeel niet aan te slepen. Horecazaken hebben immers veelal afscheid genomen van vaste krachten. Maar door het continu sluiten van de hele sector en de strenge quarantaineregels heb ik de afgelopen tijd amper kunnen werken en dus nauwelijks inkomen.”

ICT, Media & Communicatie

Zelfstandige app-ontwikkelaars, webdesigners, en bijvoorbeeld communicatieadviseurs lijken iets minder hard geraakt te worden door de coronamaatregelen dan gemiddeld. Het gaat hier immers om typische functies die je vanuit huis relatief eenvoudig kunt voortzetten. Deze branche telde eind 2021 bijna 90.000 zzp’ers. Bijna één op de drie verdient nu minder dan vóór de coronacrisis.

63% van zelfstandigen binnen deze sector geven het kabinet een onvoldoende. Een ICT-professional zegt: “Er wordt nu met twee maten gemeten. Zzp'ers die niet meer rond kunnen komen door de opgelegde maatregelen, moeten maar switchen terwijl het overige bedrijfsleven gewoon steun krijgt. Dit vind ik - als zzp'er in een niet-geraakte sector - zeer oneerlijk en onrechtvaardig. Trek dit gelijk door ook zzp'ers weer een ruimhartige tegemoetkoming te geven, zoals voorheen met de Tozo."

Kunst, sport & recreatie

Artiesten, kunstenaars en de hele sport- en evenementenindustrie staan tijdens de coronacrisis regelmatig in de spotlights, en niet op een manier die ze willen. In deze branche werken bijna 110.000 zzp’ers. Door alle coronamaatregelen verdient 79% nu (veel) minder dan voorheen. 36% zegt zelfs onder het sociaal minimum uit te komen. Opvallend is dat – vergeleken met de andere zwaar getroffen sectoren – relatief weinig zzp’ers overwegen te stoppen.

Zzp'ers in deze sector geven het kabinet het vaakst een onvoldoende voor het coronabeleid: 79% geeft een vijf of lager. “Maak geen onderscheid in welke ondernemers je wel en welke je niet helpt. Help iedereen of niemand. Neem als drempel niet het sociaal minimum inkomen. Waarom is dat de referentie terwijl ik al jaren hard heb gewerkt om iets op te bouwen, waardoor ik met het sociaal minimum nu nooit maandelijks rond kan komen”, aldus een zzp'er uit de cultuursector.

Persoonlijke dienstverlening

Misschien nog wel de meest zichtbaar getroffen sector van de coronacrisis. Kappers en bijvoorbeeld schoonheidsspecialisten hebben al bijna twee jaar te maken met continu veranderende regelgeving. Tijdens de normaal gesproken lucratieve feestdagen, moesten ze wederom helemaal dicht.
Van de ruim 80.000 zzp’ers in deze branche, verdient bijna een kwart door de maatregelen op dit moment onder het sociaal minimum.

74% van de ondervraagde zzp'ers geeft het kabinet een onvoldoende. Een zzp'er met een eigen zaak: “Doordat de overheid constant roept dat iedereen gecompenseerd wordt, heeft het grote publiek ook die indruk. En dat terwijl geen enkele onderneming volledig wordt gecompenseerd en veel zzp'ers nu totaal geen steun krijgen.”

Zakelijke dienstverlening

De grootste zzp-sector van Nederland is de zakelijke dienstverlening. Ruim 350.000 zzp’ers vallen in deze branche waar je bijvoorbeeld interim-managers, reorganisatiecoaches en veel adviseurs met een specifieke expertise vindt. Een groep die in de regel minder vaak direct voor de consument werkt, waardoor het negatieve effect van de coronamaatregelen enigszins beperkt blijft. Toch geeft een derde aan nu (veel) minder te verdienen door de maatregelen. 9% verdient door de maatregelen minder dan het sociaal minimum.

Vergeleken met de andere branches geven zakelijke dienstverleners het vaakst een goed cijfer aan het kabinet. Toch geeft 60% het kabinet een onvoldoende: “Zzp'ers zijn in Nederland de 'backbone' van de samenleving, maar zij worden aan hun lot overgelaten en mogen interen op eigen geld terwijl bedrijven als KLM met man en macht overeind gehouden worden”, aldus een zzp'er in de zakelijke dienstverlening.

Zorg

Verpleegkundigen, verzorgers, maar ook GGD-medewerkers en ambulancepersoneel: in de zorg werken ruim 160.000 zzp’ers. Het percentage zelfstandigen dat door corona minder verdient, ligt met 37% dicht bij het gemiddelde van alle branches bij elkaar. Opvallend: Het percentage zzp’ers dat door corona overweegt om te stoppen, is met 6% het laagste van alle branches.

64% van de zzp'ers in de zorg geeft het kabinet een onvoldoende. Een alleenstaande mantelzorger: “Als alleenstaande ouder heb ik een probleem wanneer de scholen dicht zijn of m’n kind in quarantaine moet. In de zorg is het immers lastig thuiswerken, dus heb ik dan geen inkomen.”