Mantelzorg: welke regelingen zijn beschikbaar?

Mantelzorg bieden aan een naaste is dankbaar werk. Wel kan het veel tijd in beslag nemen en (emotioneel) belastend zijn. Vaak kiezen mantelzorgers er daarom voor om tijdelijk minder of zelfs helemaal niet meer te werken. In Nederland zijn er verschillende regelingen die mantelzorgers kunnen aanvragen voor een tegemoetkoming in vrije dagen of op financieel gebied. Wij zetten de belangrijkste voor je op een rijtje.

Verlof voor het geven van mantelzorg

Mantelzorger ben je wanneer je vrijwillig en onbetaald zorg verleent aan een naaste. Het gaat dan om langdurige ondersteuning aan een familielid, een huisgenoot of iemand uit het sociale netwerk.

Mantelzorg is soms moeilijk te combineren met werk. Zeker wanneer de zorgbehoefte van je naaste (tijdelijk) is toegenomen, bijvoorbeeld door ziekte of na een operatie. Als tegemoetkoming hebben mantelzorgers daarom wettelijk recht op zorgverlof. Het gaat hierbij om de noodzakelijke zorg voor:

• Partners;
• Eerstegraads familie (ouders en kinderen);
• Tweedegraads familie (grootouders, kleinkinderen en broers en zussen);
• Bekenden (mits je de enige bent die voor de persoon kunt zorgen).

Het opnemen van zorgverlof kan je werkgever alleen in uitzonderlijke situaties weigeren, bijvoorbeeld wanneer het bedrijf hierdoor ernstig in de problemen komt. Er zijn twee soorten zorgverlof: kortdurend en langdurend.

Kortdurend zorgverlof

Kortdurend zorgverlof bestaat uit maximaal twee keer je contractuele werkuren per week. Deze kun je verspreid over een periode van twaalf maanden opnemen. Werk je bijvoorbeeld veertig uur per week? Je hebt dan recht op tachtig uur kortdurend zorgverlof dat je kunt opnemen in één jaar. Dat jaar gaat in vanaf de eerste verlofdag die je opneemt.

Tijdens een kortdurend zorgverlof betaalt de werkgever doorgaans minstens 70% van het salaris door. Je ontvangt nooit minder dan het minimumloon.

Langdurend zorgverlof

In bepaalde situaties kun je ook langdurend zorgverlof aanvragen. Bijvoorbeeld wanneer een naaste langere tijd, of levensbedreigend ziek is. Om langdurend zorgverlof te kunnen krijgen, moet jouw verzorging noodzakelijk zijn.

Tijdens dit type zorgverlof is je werkgever niet verplicht je salaris door te betalen, tenzij dit anders in jouw cao staat vermeld. Hoe lang het zorgverlof is, wordt - net als het kortdurend zorgverlof - bepaald op basis van het aantal werkuren per week. Voor het langdurend zorgverlof mag een aanvrager maximaal zes keer het aantal werkuren als verlof opnemen. Ook bij langdurend zorgverlof geldt dat de uren binnen een periode van 12 maanden opgenomen worden.

Calamiteitenverlof

Situaties kunnen niet altijd wachten en soms moet je onverwacht direct vrij nemen. Bijvoorbeeld wanneer de zorgbehoevende is gevallen en meteen begeleiding nodig heeft naar de dokter. In dit geval kun je calamiteitenverlof aanvragen. Dit gaat overigens altijd in overleg met je werkgever. Tijdens dit type verlof wordt je salaris doorbetaald, tenzij hierover andere afspraken in je cao zijn opgenomen.

De duur van een calamiteitenverlof hangt af van de tijd die nodig is om de zaken te regelen. Het varieert meestal van een aantal uur tot meerdere dagen.

Financiële tegemoetkomingen voor mantelzorgers

Mantelzorg bieden is altijd vrijwillig: je ontvangt hiervoor geen salaris. Gelukkig zijn er wel verschillende financiële regelingen die kunnen compenseren. Zo kun je in sommige gevallen een vergoeding krijgen via een aanvullende zorgverzekering of een betaling vanuit een persoonsgebonden budget (pgb).

Vervangende zorg of respijtzorg

Zorgen voor een naaste kan erg zwaar zijn: mentaal en lichamelijk. Om overbelasting te voorkomen is soms vervangende mantelzorg nodig. Dit wordt ook wel respijtzorg genoemd. Soms kun je hier vanuit de aanvullende zorgverzekering een vergoeding voor krijgen. Onder specifieke voorwaarden wordt respijtzorg meestal gecompenseerd vanuit de verzekering van de zorgbehoevende. Het kan ook vanuit de vergoeding van de mantelzorger worden vergoed. Compensatie voor vervangende mantelzorg kun je in elk geval maar bij slechts één zorgverzekeraar declareren.

Betaling vanuit pgb

Heeft de zorgbehoevende een pgb? Het persoonsgebonden budget kan, afhankelijk van de zorgbehoefte, voor verschillende zorgkosten worden ingezet. Zo ook voor mantelzorg. Een voorwaarde is dat de mantelzorg aansluit op de zorgbehoefte en dat de afspraken over de te bieden mantelzorg worden vastgelegd in een verplichte zorgovereenkomst; een soort contract voor de zorg die je als mantelzorger levert.

Mantelzorgcompliment

Een zorgbehoevende kan bij de gemeente een mantelzorgcompliment aanvragen voor zijn of haar mantelzorger. De inhoud van dit compliment kan per gemeente verschillen: van een uitnodiging voor een activiteit op de Dag van de Mantelzorger tot een tegoedbon of geldbedrag.

Reiskostenvergoeding voor mantelzorgers

Als mantelzorger kun je soms aanspraak maken op een reiskostenvergoeding via de gemeente. Wanneer de zorgbehoevende in een gebied woont met betaald parkeren, kun je bij sommige gemeenten een parkeervergunning vergoed krijgen.

Soms kun je zelfs een gehandicaptenparkeerkaart aanvragen, bijvoorbeeld wanneer de naaste waar je voor zorgt niet meer zelfstandig kan rijden. Een aanvraag voor een gehandicaptenparkeerkaart, in geval van mantelzorg een passagierskaart genoemd, dien je in bij de gemeente. Deze beoordeelt het verzoek.

Een andere compensatie op het gebied van reiskosten is de OV-begeleiderskaart. Deze kan een zorgbehoevende aanvragen wanneer diegene niet zelfstandig kan reizen met het openbaar vervoer.

Mantelzorg bieden met uitkering

Ben je mantelzorger en ontvang je een WW- of bijstandsuitkering? Wanneer je de mantelzorg niet kunt combineren met een baan, heb je met een WW-uitkering recht op een ontheffing van de sollicitatieplicht. De periode waarin je niet hoeft te solliciteren duurt maximaal zes maanden, maar kan in uitzonderlijke gevallen maandelijks verlengd worden door de gemeente.

Ontvang je momenteel een WW-uitkering en verleende je veel mantelzorg voordat je werkloos werd? Dan kan het mantelzorgforfait tot jouw mogelijkheden behoren. Dit houdt in dat je langer recht hebt op een WW-uitkering, omdat van de jaren waarin je mantelzorg verleende voor de helft meetellen als arbeidsverleden. Voorwaarde is dat je via een pgb uitbetaald kreeg voor de mantelzorg die je bood.

Samenwonen met zorgbehoevende

Woon je in hetzelfde huis als de zorgbehoevende? Dit heeft financiële gevolgen voor jou als mantelzorger. Deze kunnen zowel in je voordeel als nadeel werken.

Belastingaftrek met gemaakte zorgkosten

Zorgkosten die je voor een ander maakt zijn soms aftrekbaar bij de belastingaangifte. Dit geldt voor uitgaven die je maakt voor je partner, een kind tot 27 jaar of een persoon met een ernstige handicap van 27 jaar of ouder die bij je in huis woont. Meer informatie over de voorwaarden vind je op de website van de belastingdienst.

Lagere bijstandsuitkering

Ga je als mantelzorger samenwonen met de hulpbehoevende? Dit kan dan invloed hebben op de hoogte van je huidige bijstandsuitkering. Dit wordt ook wel de kostendelersnorm genoemd. Hoe meer personen van 21 jaar of ouder in jouw huis wonen, des te lager je uitkering is. Wanneer je als mantelzorger door deze kostendelersnorm in financiële problemen raakt, kan er echter maatwerk worden gebruikt. De gemeente kan dan beslissen om de kostendelersnorm niet meer toe te passen.

Individuele bijzondere bijstand

De gemeente verleent in sommige gevallen bijzondere bijstand in de vorm van een lening of een gift. Het gaat hierbij onder andere om kosten die de hulpbehoevende of mantelzorger zelf niet kan betalen. Bijvoorbeeld voor maaltijdvoorziening of een hoger uitgevallen energierekening. Hoeveel bijzondere bijstand je krijgt, hangt af van de hoogte van je inkomen, je vermogen en je bijzondere uitgaven.

Extra kinderbijslag

Bied je mantelzorg aan je eigen kind dat intensieve zorg nodig heeft? Dan kun je dubbele kinderbijslag aanvragen bij de SVB. Deze regeling is alleen van toepassing wanneer je kind tussen de 3 en 18 jaar oud is.

Verzekeringen voor mantelzorgers

Als mantelzorger doe je er verstandig aan om je te verdiepen in verschillende verzekeringen. Voor eventuele schade die je als mantelzorger veroorzaakt, biedt de aansprakelijkheidsverzekering (AVP) vaak dekking. Het is verstandig om dit te controleren bij jouw verzekeraar.

Ook kun je informeren bij je gemeente. Deze hebben namelijk in veel gevallen een gemeenschappelijke aansprakelijkheidsverzekering voor mantelzorgers. Van hieruit kunnen overige kosten worden vergoed. Let op: mogelijkheden en voorwaarden kunnen per gemeente sterk verschillen.

Tot slot is er ook een speciale “mantelzorg annuleringsverzekering”. Deze is speciaal in het leven geroepen voor mantelzorgers die, als dat nodig is, hun vakantie op het laatste moment willen afzeggen. Bijvoorbeeld wanneer er op het laatste moment toch geen plek blijkt te zijn in een verzorgingshuis.