Onderzoek: Zzp'ers bezorgd over handhaving Wet DBA; braindrain dreigt
Ruim één op de drie zzp'ers (36%) maakt zich zorgen over het nieuws dat De Belastingdienst vanaf 2025 gaat handhaven op de wet tegen schijnzelfstandigheid (Wet DBA). Ze vrezen dat opdrachtgevers minder zzp'ers in de arm nemen uit angst voor naheffingen van de Belastingdienst. De cijfers lopen stevig uiteen per sector, jaaromzet en leeftijd.
Veel zzp'ers geven aan eerder met pensioen te willen gaan, of overwegen voor buitenlandse bedrijven te gaan werken als ze door de Wet DBA niet meer mogen ondernemen. Daarmee zou veel kennis en ervaring uit de - toch al krappe - arbeidsmarkt verdwijnen. 13% van alle zzp'ers verwacht als schijnzelfstandige aangemerkt te worden wanneer de Belastingdienst gaat handhaven.
Dat blijkt uit onderzoek van zzp-bank Knab onder 3.000 zzp'ers.
De Wet DBA is ingesteld om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. De wet bepaalt wanneer iemand echt zelfstandig ondernemer is en wanneer er sprake is van een verkapt dienstverband. Een impliciet doel van de wet is om de inning van sociale premies te verbeteren. De overheid mist immers belastinginkomsten en sociale premies als zzp'ers - in hun ogen - eigenlijk werknemers zouden moeten zijn.
Hoewel de wet sinds 2016 van kracht is, werd de handhaving de afgelopen jaren opgeschort. Ondanks kritiek op de wet en de komst van een opvolger in 2026 (Wet VBAR), gaat de Belastingdienst per 1 januari 2025 weer handhaven.
Belangrijkste uitkomsten onderzoek
Vooral zzp’ers in kantoorfuncties maken zich zorgen over de gevolgen van de handhaving van de Wet DBA.
Veel zzp’ers die langdurig voor dezelfde opdrachtgever werken, lopen risico om als schijnzelfstandige aangemerkt te worden.
Ondernemers met een hogere omzet maken zich meer zorgen over de handhaving dan degenen met een lagere omzet.
Een ruime meerderheid van de zzp'ers wil niet in loondienst. Ruim een kwart van de 50-plussers zegt eerder met pensioen te gaan als ze moeten stoppen met ondernemen. Hiermee verdwijnt veel kennis en ervaring uit de - toch al krappe - Nederlandse arbeirsmarkt.
Bijna de helft van de zzp’ers kent de wet niet goed, dit lijkt echter niet bij te dragen aan de ongerustheid.
Grootste zorgen onder kantoor-zzp’ers
| In hoeverre maak je je zorgen over de aangekondigde handhaving van de Wet DBA? | |
| Helemaal geen zorgen | 30% |
| Weinig zorgen | 34% |
| Redelijk zorgen | 25% |
| Veel zorgen | 11% |
Meeste schijnzelfstandigen bij overheid en in de ICT
13% van alle zzp'ers denkt dat ze op dit moment aangemerkt zouden worden als schijnzelfstandige. Vooral zzp’ers die op kantoor werken - de zogenaamde 'white collar' ondernemers - zijn op hun hoede. Van de zzp’ers in de overheidssector denkt maar liefst 28% dat de Belastingdienst hen zal aanmerken als schijnzelfstandige.
Leestip: Op je smartphone lees je dit artikel en de tabellen het prettigst in landscape-modus
| Denk je dat je momenteel voldoet aan de criteria van een echte zzp'er of schijnzelfstandige? | ||||
| Sector | Schijnzelfstandige | Echte zzp'er | Weet ik niet | |
| Alle zzp'ers | 13% | 77% | 10% | |
| Overheid | 28% | 65% | 7% | |
| ICT | 21% | 68% | 11% | |
| Media & Communicatie | 16% | 79% | 5% | |
| Zorg | 14% | 75% | 11% | |
| Bouw | 13% | 74% | 13% | |
| Vervoer | 13% | 79% | 8% | |
| Zakelijke dienstverlening | 12% | 82% | 6% | |
| Kunst & Cultuur | 8% | 79% | 13% | |
| Persoonlijke dienstverlening | 8% | 81% | 11% | |
| Detail- en groothandel | 6% | 80% | 14% | |
| Onderwijs | 5% | 81% | 14% | |
"Veel opdrachtgevers in de ICT willen dat ik voor langere tijd toezeg. Daar past geen andere opdrachtgever bij om aan de wet te voldoen. Maar ik begrijp ook dat sommige verbanden die langer dan drie jaar duren niet echt de indruk van zelfstandigheid wekken. De Belastingdienst moet kijken naar de inhoud van de werkzaamheden."
Zzp’er in de ICT-sector, vijftiger, omzet: € 20.000 - € 50.000
Langdurig zelfde opdracht
Van alle zzp'ers die denken schijnzelfstandig te zijn, zeggen de meesten (65%) dat dat komt doordat ze voor langere tijd aan dezelfde opdracht werken. 32% geeft aan dat ze voor hun inkomen afhankelijk zijn van één opdrachtgever. Een kleiner deel (24%) zegt dat hun opdrachtgever bepaalt hoe zij hun werk moeten uitvoeren.
Boetes voor opdrachtgevers
Opdrachtgevers die – naar oordeel van de Belastingdienst – schijnzelfstandigen voor zich hebben werken, kunnen vanaf januari 2025 fikse boetes en naheffingen van sociale premies verwachten. Bovendien kunnen de opdrachtgevers verplicht worden gesteld om de zzp'er een vast contract aan te bieden. De grootste zorg van de desbetreffende zzp’ers is dan ook dat opdrachtgevers deze beoordeling niet afwachten en voor de zekerheid kiezen voor loondienstverbanden.
Vooral impact bij hoge omzet
Zelfstandigen met een hoge omzet maken zich het meest zorgen over de aangekondigde handhaving. Ongeveer een derde van de respondenten heeft een jaaromzet boven de € 100.000. Van hen verwacht maar liefst 23% grote impact op hun werk en onderneming. Dat percentage neemt af naarmate de omzet afneemt. Onder de zzp'ers met een jaaromzet van minder dan € 50.000 is dat nog maar 9%.
| Hoe denk je dat de handhaving van de wet DBA jouw werk en onderneming zal beïnvloeden? | ||||||
| Jaaromzet | Alle zzp'ers | < € 20K | € 20K - € 50K | € 50K - € 100K | > € 100K | |
| Grote impact | 17% | 9% | 11% | 16% | 23% | |
| Kleine impact | 24% | 15% | 21% | 27% | 28% | |
| Geen impact | 37% | 43% | 43% | 37% | 32% | |
| Weet ik niet | 22% | 33% | 25% | 20% | 17% | |
"Ik denk dat er onderscheid moet komen in de wetgeving op basis van jaaromzet. Vooral bij lagere inkomensgroepen is het risico op (kwetsbare) schijnzelfstandigheid groot. Verder is het in mijn werkgebied heel normaal om een opdracht van een half jaar tot een jaar te doen, waardoor het niet haalbaar is om minimaal drie opdrachtgevers per jaar te hebben."
Zzp’er in de zakelijke dienstverlening, veertiger, jaaromzet: € 100.000 tot € 250.000.
Parttime ondernemers eenvoudig terug in loondienst
Een verklaring waarom ondernemers met een hoge jaaromzet zich meer zorgen maken, is dat zij relatief vaak fulltime ondernemen. Slechts 3% van de zzp’ers met een jaaromzet boven de € 100.000 heeft er nog een baan in loondienst naast. Bij zelfstandigen met een jaaromzet onder de € 50.000 is dat 28%. Voor die laatste groep zal het een stuk makkelijker zijn om (meer) in loondienst te gaan en een vergelijkbaar jaarinkomen te genereren.
Jonge ondernemers maken zich het meeste zorgen
In welke mate de zzp'ers impact verwachten, hangt ook af van hun leeftijd. Oudere ondernemers maken zich een stuk minder druk dan hun jongere collega's. 11% van de zestigers verwacht grote impact tegenover maar liefst 25% van de zzp'ers onder de 30 jaar. Dat komt vooral doordat jongere ondernemers nog een heel werkend leven voor zich hebben. Ouderen kunnen er daarentegen makkelijker voor kiezen om - eerder dan gepland - met pensioen te gaan.
| Hoe denk je dat de handhaving van de wet DBA jouw werk en onderneming zal beïnvloeden? | |||||||
| Leeftijd | Alle zzp'ers | < 30 jaar | Dertiger | Veertiger | Vijftiger | Zestiger | |
| Grote impact | 14% | 25% | 20% | 18% | 18% | 11% | |
| Kleine impact | 25% | 25% | 29% | 28% | 24% | 21% | |
| Geen impact | 44% | 23% | 28% | 32% | 37% | 49% | |
| Weet ik niet | 17% | 27% | 23% | 22% | 22% | 20% | |
Braindrain dreigt: zzp'er vervroegd met pensioen
Volgens het CBS was in 2023 ongeveer 20% van alle zzp'ers 60 jaar of ouder. Een verdeling die we ook terugzien in ons onderzoek. Van de zestigers zegt 52% eerder dan gepland met pensioen te gaan, mochten ze vanwege de wetgeving moeten stoppen met ondernemen. Zelfs onder vijftigers - goed voor bijna een kwart van de zzp-bevolking - zegt 12% vervroegd met pensioen te zullen gaan. Handhaving van de Wet DBA zal er dus voor zorgen dat de arbeidsmarkt - die toch al zo krap is - veel waardevolle kennis en ervaring kwijtraakt.
| Stel, je moet vanwege Wet DBA stoppen met je huidige werkzaamheden. Wat zou je doen? |
||||||||
| Jaaromzet | Alle zzp'ers | < 30 | Dertiger | Veertiger | Vijftiger | Zestiger | > 70 | |
| Weet ik nog niet | 33% | 30% | 35% | 36% | 36% | 24% | 22% | |
| In loondienst gaan | 29% | 45% | 38% | 33% | 34% | 13% | 1% | |
| Nieuwe onderneming starten | 26% | 32% | 34% | 31% | 24% | 16% | 8% | |
| Ander zzp-werk zoeken | 20% | 24% | 35% | 25% | 19% | 12% | 1% | |
| Eerder stoppen met werken (pensioen) | 17% | 1% | 1% | 3% | 12% | 52% | 59% | |
| Iets anders | 8% | 4% | 5% | 6% | 9% | 7% | 12% | |
| Omscholen | 7% | 15% | 13% | 10% | 7% | 2% | 0% | |
Zzp'ers lonken naar het buitenland
In de toelichtingen van respondenten lezen we opvallend vaak dat 'kantoor-zzp'ers' erover denken om voor buitenlandse bedrijven te gaan werken. Ondernemers in bijvoorbeeld de IT en Zakelijkelijke dienstverlening kunnen relatief eenvoudig buiten de grens werken zonder daarvoor hoeven te verhuizen.
"Er moet rust en betrouwbaarheid komen over dit onderwerp. Veel jongere ondernemers kijken inmiddels naar het buitenland. Als er meer wet- en regelgeving bijkomt wordt het interessanter om een internationale klus te doen in een land met een lagere belastingdruk."
Zzp’er in de ICT-sector, dertiger, omzet: € 100.000 - € 250.000
Bijna helft kent Wet DBA niet
De kennis van zzp’ers over de Wet DBA laat vooralsnog te wensen over, mogelijk omdat de wet tot nu toe niet werd gehandhaafd. 47% van alle zzp’ers zegt de wet niet of niet goed te kennen. Vooral ondernemers met een lage omzet en parttime ondernemers kennen de wet slecht.
Ruim 10.000 kijkers voor webinar over Wet DBA
Knab organiseerde een webinar om de kennis over de wet te vergroten, zodat zzp’ers goed zich goed kunnen voorbereiden op deze belangrijke veranderingen. Ruim 10.000 ondernemers volgden tot nu toe het webinar. Van hen geeft 95% aan dat het webinar aan hun verwachtingen voldeed. Het webinar is voor iedereen gratis te bekijken.
Behoefte aan stabiele, duidelijke regelgeving
49% van alle zzp'ers geeft aan positief te zijn over de toekomst van zelfstandig ondernemerschap in Nederland. 17% is negatief en de rest neutraal. We vroegen hen ook wat ze belangrijk achten om het ondernemersklimaat te verbeteren.
Hun antwoord is glashelder: De overheid moet een stabieler beleid hanteren voor ondernemers. Ondernemers zijn uiteraard niet blij met de afbouw van fiscale voordelen en toenemende regeldruk, maar ze storen zich zo mogelijk nog meer aan het feit dat de regels continu veranderen. De wetten en regels moeten volgens een meerderheid van de zzp’ers bovendien een stuk duidelijker worden.
| Wat denk je wat belangrijk is voor de toekomst van zzp'ers in Nederland? | |||||||
| Jaaromzet | Alle zzp'ers | < € 20K | € 20K - € 50K | € 50K - € 100K | > € 100K | ||
| Stabieler overheidsbeleid | 60% | 43% | 56% | 59% | 66% | ||
| Duidelijkere wet- en regelgeving | 59% | 55% | 54% | 61% | 65% | ||
| Betere sociale zekerheden | 33% | 43% | 41% | 34% | 22% | ||
| Meer steun van de overheid | 29% | 36% | 32% | 29% | 22% | ||
| Betere toegang tot financiering | 14% | 16% | 20% | 15% | 10% | ||
| Meer netwerkmogelijkheden | 8% | 13% | 9% | 8% | 5% | ||
| Iets anders | 9% | 7% | 6% | 10% | 10% | ||
Knab: Herzie de wetgeving; ondersteun bewuste zzp'ers
Volgens Nadine Klokke (CEO Knab) zijn veel ondernemers nu nog positief over hun toekomst, maar kan dat veranderen: “Een stabiel overheidsbeleid en duidelijke wet- en regelgeving zijn van cruciaal belang voor het succes van zzp’ers. Het sentiment over het Nederlandse ondernemingsklimaat dreigt te kantelen als het kabinet schijnzelfstandigheid blijft bestrijden met onduidelijke en steeds veranderende regelgeving.”
Verzet tegen ondermijnende wetgeving
“Namens het overgrote deel van de zzp’ers verzet Knab zich tegen de huidige wetgeving die bewust gekozen ondernemerschap ondermijnt. Voor ons is iemand een echte zzp’er als diegene bewust kiest voor ondernemerschap, de risico’s aanvaardt of zelfs omarmt, zijn sociale zekerheden zelf regelt en in alle vrijheid zelf afspraken maakt met opdrachtgevers.
De overheid kan niet bepalen dat iemand geen "echte ondernemer" is, enkel doordat de opdrachtgever de zzp’er bepaalde richtlijnen meegeeft. En als een ondernemer langdurig voor dezelfde opdrachtgever werkt en beide partijen zijn tevreden, wie is dan gebaat bij wetgeving die dit verbiedt?”
Oproep aan de overheid
“Als de overheid ondernemerschap wil stimuleren - zoals staat geschreven in het coalitieakkoord - en kwetsbare schijnzelfstandigen wil beschermen, dan moet ze de wet- en regelgeving drastisch herzien. Creëer een omgeving waarin bewuste, niet-kwetsbare zzp'ers kunnen floreren zonder onnodige beperkingen. Wat dat betreft heeft de nieuwe Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een uitgelezen kans, aangezien de opvolger van de Wet DBA – die in 2026 van kracht moet worden – nu in de maak is.”
Knab zet zich altijd in voor een betere toekomst voor zzp’ers en zal de ontwikkelingen rondom de Wet DBA (en de opvolger: VBAR) nauwgezet blijven volgen. Voor meer informatie en om up-to-date te blijven met de laatste ontwikkelingen, volg Knab op LinkedIn of bekijk ons webinar.
