Onderzoek: Nederlanders laten veel geld bij de Belastingdienst liggen door onbekende middelingsregeling

49% van de Nederlanders heeft er nog nooit van gehoord: de middelingsregeling. Een regeling waarmee je belastinggeld kunt terugkrijgen als je inkomen in de afgelopen vijf jaar schommelde. Die teruggave bedroeg in 2020 gemiddeld € 3.100 per persoon. De regeling moet je zelf aanvragen, maar door de onbekendheid doet slechts een fractie van de mensen die er recht op hebben dat. Hierdoor gaan elk jaar tientallen miljoenen euro’s ongebruikt terug de schatkist in.

Dat blijkt uit een analyse van openbare kamerstukken gecombineerd met een steekproef onder 2.600 Knab-klanten.

Update: Per 1 januari 2023 heeft het kabinet de middelingsregeling af. Maar voorlopig kun je regeling nog wel aanvragen. Lees alles wat je moet weten over deze afschaffing en tot wanneer je nog belastinggeld terug kunt vragen.

Wisselend inkomen

De middelingsregeling is bedoeld voor mensen met een wisselend inkomen. Viel je – ergens in de afgelopen vijf jaar – met je inkomen het ene jaar in een hogere en het andere jaar in een lagere belastingschijf? Dan mag je de inkomens van drie opeenvolgende jaren middelen. De te betalen belasting wordt dan– op basis van dat gemiddelde – opnieuw berekend. Hierdoor krijg je waarschijnlijk geld terug. Om het geld terug te krijgen, moet je wel zelf de regeling aanvragen. Anders gebeurt er niets.

€ 163 miljoen ongebruikt

Uit een evaluatie van het Ministerie van Financiën in 2018 bleek dat slechts 15% van alle 350.000 personen die recht hadden op middelingsteruggave, de regeling aanvroeg. 56% van de aanvragers waren mensen in loondienst, de rest zelfstandig ondernemer.

In 2017 was de Belastingdienst € 87 miljoen kwijt aan middelingsuitkeringen. Een bedrag dat volgens hun schatting vier keer zo hoog zou zijn - dus € 348 miljoen - als iedereen die er recht op had, de regeling had gebruikt. Voor 2021 verwacht het ministerie al flink meer uit te keren, namelijk € 185 miljoen.

Oskar Barendse (Financieel Expert): “We hebben het nagevraagd. Volgens het ministerie zou het bedrag dat de Belastingdienst dit jaar zou moeten uitkeren als iedereen zou middelen, weinig zijn gestegen ten opzichte van die € 348 miljoen uit 2017. Ze verwachten echter maar € 185 miljoen uit te keren, dat betekent dat we met z'n allen minimaal € 163 miljoen laten liggen.”

Helft kent regeling niet

Het ministerie onderzocht in hun evaluatie niet waaróm zo weinig mensen middelen. Uit onze steekproef onder 2.600 klanten blijkt dat 49% nog nooit van de middelingsregeling heeft gehoord. 20% weet wel dat de regeling bestaat, maar weet niet hoe ze de regeling aanvraagt. Slechts 31% van de ondervraagden geeft aan de regeling te kennen en te weten hoe die werkt. Deze percentages veranderen nauwelijks als je onderscheid maakt op basis van of de respondenten wel of niet in aanmerking komen voor de regeling.

Nadine Klokke (CEO Knab): “Bij Knab wijzen we al onze nieuwe klanten op de middelingsregeling. Dat past goed bij onze missie om mensen financieel slimmer te maken. Toch geeft de helft van onze klanten nu aan nog nooit van de regeling te hebben gehoord. Dat betekent dus werk aan de winkel voor ons, we gaan onze klanten hier nog beter op wijzen.”

Gemiddeld € 3.100 terug

Het bedrag dat de Belastingdienst per middeling terugstort is hoog en stijgt de laatste jaren bovendien flink. Ging het in 2016 nog gemiddeld om € 1.600, in 2020 bedroeg de gemiddelde middelingsteruggave € 3.100.

Oskar Barendse (Financieel Expert): “Door de invoering het tweeschijvenstelsel in 2020 zal dat gemiddelde de komende jaren nog wel doorstijgen. Mensen die rond de randen van de belastingschijven verdienen, kunnen middelen. Door het wegvallen van de laagste schijf, kunnen in de toekomst alleen de hogere inkomens van rond de € 68.000 per jaar middelen. Alle inkomens daaronder vallen immers binnen dezelfde belastingschijf.”

Nieuw schijvenstelsel

Volgens de cijfers uit de evaluatie van het ministerie, middelden tijdens het oude schijvenstelsel jaarlijks zo’n 50.000 mensen hun inkomen, terwijl zo’n 350.000 er recht op hadden. Door het nieuwe tweeschijvenstelsel kunnen in de toekomst nog zo’n 153.000 mensen middelen.

“Oskar: Je kunt middelen tot drie jaar nadat je de definitieve belastingaanslag hebt ontvangen. Dat betekent dat je nu nog kunt middelen over de periode waarin we drie belastingschijven kenden. Waardoor ook de lagere inkomens (rond de € 30.000 per jaar) nu nog in aanmerking komen. De gemiddelde teruggave ligt bij die groep wel een stuk lager dan bij de hoge inkomens. Door het wijzigen van de belastingschijven zal het aantal mensen dat kan middelen op dit moment ergens tussen die 153.000 en 350.000 liggen.”

Corona-effect

Waarschijnlijk komen in werkelijkheid nog meer mensen in aanmerking voor middeling. De € 185 miljoen die de overheid voor de regeling in 2021 heeft gereserveerd, was al begroot in de evaluatie uit 2018. In recentere stukken is dat bedrag niet aangepast. Maar in 2018 kon men nog niet bedenken dat er een pandemie zou komen die ervoor zorgt dat nog veel meer mensen in aanmerking komen voor de middelingsregeling. Door de coronamaatregelen kregen immers veel meer mensen – zowel ondernemers als niet-ondernemers - te maken met wisselende inkomsten.

Van alle door Knab ondervraagden die - naar eigen zeggen - in aanmerking komen voor de middelingsregeling, geeft 36% aan dat ze (mede) door corona wisselende inkomsten hadden. 30% geeft aan dat corona uitsluitend de oorzaak hiervan was. Op basis van deze cijfers zou de groep die recht heeft op belastingteruggave dus nog sterk toenemen.

Oskar: “Deze cijfers zijn niet gebaseerd op absolute wiskunde, maar op voorspellingen van de overheid en een steekproef waarbij correspondenten zelf moeten inschatten of ze voor de regeling in aanmerking komen. De werkelijke percentages zullen waarschijnlijk afwijken, maar het staat buiten kijf dat vanwege corona het aantal mensen dat recht heeft op middelingsteruggave flink toeneemt.”

Regeling afschaffen

Opvallend is dat het ministerie naar aanleiding van de evaluatie adviseerde om de middelingsregeling af te schaffen. De regeling zou te weinig doeltreffend zijn en bovendien – vanwege de invoering van het tweeschijvenstelsel – in de toekomst alleen nog interessant voor de hogere inkomens. Op Prinsjesdag 2022 maakte het kabinet bekend dat de regeling in 2023 defintief wordt afgeschaft (je kunt nog uiterlijk middelen over de periode 2022-2023-2024).

Startende ondernemers

Uit de steekproef blijkt dat - na corona - het beginnend ondernemerschap de grootste rol speelt bij de kans of je kunt middelen. 18% van de ondernemers zegt in aanmerking te komen voor de regeling omdat ze (al dan niet vanuit loondienst) zijn begonnen als zelfstandig ondernemer.

Bij mensen in loondienst gaat het – na corona – vooral om mensen die minder zijn gaan werken. 22% van hen geeft aan dat hun inkomen schommelde doordat ze (tijdelijk) minder zijn gaan werken. Bijvoorbeeld vanwege kinderen, een nieuwe baan of omdat ze afbouwen richting hun pensioen.

Oskar: “Mensen moeten ook niet vergeten dat je inkomen schommelt als je bijvoorbeeld een ontslagvergoeding hebt gekregen. Of wanneer je een sabbatical hebt genomen of een tijdje ziek bent geweest. Maar ook bij een eenmalige bonus kun je in aanmerking komen voor middelingsteruggave. Genoeg reden dus om even te checken.”

Kamervragen

De Belastingdienst ziet het als zijn taak om de burger zo goed mogelijk te informeren over wettelijke regelingen. De regeling staat uitgelegd op hun website en ook via consumentenprogramma’s als Radar proberen ze de consument hierover te bereiken. Toch concludeert het ministerie dat de regeling weinig doeltreffend is aangezien deze zo weinig wordt gebruikt.

Tweede Kamerlid Liane den Haan (Fractie Den Haan) vroeg in mei 2021 aan Staatssecretaris Vijlbrief waarom de Belastingdienst niet actief over de middelingsregeling informeert. Zijn antwoord: “Mede omdat de keuze voor het tijdvak van drie jaren van invloed is op de uitkomst, kan de Belastingdienst hierover niet actief informeren. Wel is er vanzelfsprekend algemene informatie over middeling te vinden op de website van de Belastingdienst.”

Nadine: “Wij wijzen onze klanten actief op de middelingscheck op onze website. Die tool pakt automatisch het gunstigste tijdvak en laat zien hoeveel geld ze kunnen terugvragen. Daarbij kan men direct de modelbrief downloaden en invullen die ze moeten opsturen om hun geld terug te krijgen. Die tool wordt zo’n 45.000 keer per jaar gebruikt, maar wat ons betreft gaat dat aantal hard omhoog.”

Bekendheid vergroten

Nadine: “Uit ons onderzoek blijkt dat het aantal mensen dat recht heeft op middelingsteruggave door corona flink toeneemt. Ik zie het als onze taak om de bekendheid van de regeling minstens net zo hard te laten stijgen. Een gemiddelde teruggave van € 3.100 per persoon is tenslotte geen klein bier.

Daarom hebben we besloten om bij uitzondering al onze 300.000 klanten hierover nog eens te informeren. Ook klanten die geen aanspraak maken op middelingsteruggave – of de regeling al kennen – hebben er iets aan; zij kunnen vrienden en familie wijzen op dit mogelijke voordeel. Daarnaast proberen we de onderzoeksresultaten in de media te krijgen, zodat we ook mensen die geen klant bij ons zijn bereiken.”