Ondernemerschap leer je niet uit boeken. Je leert het vooral door doen, proberen, bijsturen en af en toe keihard op je gezicht gaan. Toch geven veel ondernemers aan dat het middelbaar onderwijs hierin meer kan betekenen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Knab onder ruim 1.000 zelfstandig ondernemers.
Maar liefst 83% zegt dat er op hun middelbare school nauwelijks aandacht was voor ondernemerschap. En dat vinden ze zonde. Want hoewel je ondernemen niet kunt ‘aanleren’ zoals wiskunde of grammatica, kun je de mindset erachter wel stimuleren: nieuwsgierigheid, initiatief, kansen zien, fouten durven maken.
"Ik denk dat het goed is dat ondernemerschap wordt uitgelegd als een mogelijkheid die ook bestaat naast de "traditionele" loopbaan. Als je niet uit een ondernemersgezin komt, kan het anders lang duren voordat je oog krijgt voor deze optie."Interim manager (Studierichting: Bouw / Installatie / Techniek)
Ruim 8 op de 10 ondernemers vinden dat middelbare scholen ondernemerschap als (keuze)vak zouden moeten aanbieden. Niet om voor jezelf te beginnen op je 16e, maar om jongeren eerder kennis te laten maken met ondernemende vaardigheden:
| Aandacht op middelbare school | Totaal | Jonger dan 30 | Dertiger | Veertiger | Vijftiger | Zestiger |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Vindt dat er op middelbare school onvoldoende aandacht was voor ondernemerschap | 83% | 81% | 83% | 84% | 82% | 85% |
| Vindt dat ondernemerschap een (keuze)vak moet zijn op middelbare scholen | 83% | 96% | 83% | 84% | 82% | 83% |
| Wist op de middelbare school al dat hij/zij ondernemer wilde worden | 14% | 35% | 17% | 10% | 12% | 16% |
“Ofndernemendheid ontstaat vooral door te experimenteren, om te gaan met onzekerheid en initiatief te nemen. Dat zijn vaardigheden waar jongeren hun hele werkzame leven profijt van hebben. In het hoger onderwijs zie ik hoe sterk studenten groeien wanneer ze vroeg leren omgaan met complexe maatschappelijke vraagstukken. Op middelbare scholen ontstaan wel initiatieven in die richting, maar het is nog lang niet structureel. Of een leerling iets meekrijgt van ondernemende vaardigheden hangt nu sterk af van de school en de docent. Juist daarom is het waardevol om jongeren al eerder kennis te laten maken met ondernemend gedrag. Niet om meteen een bedrijf te starten, maar om breder voorbereid te zijn op een snel veranderende maatschappij.”
Yvette Baggen, Expert ondernemend leren en universitair docent aan de Wageningen Universiteit.
De meeste ondernemers uit het onderzoek hebben een hbo- (44%), universitaire (24%) of mbo-opleiding (23%) afgerond. Maar daarna volgt voor de overgrote meerderheid eerst een baan loondienst. En dat eerste hoofdstuk duurt vaak lang. Zeven op de tien werkten meer dan tien jaar in loondienst voordat ze de sprong naar ondernemerschap waagden.
| Wat deed je direct na je hoogst afgeronde opleiding? | Percentage |
|---|---|
| Loondienst | 74% |
| Ondernemen | 11% |
| Combinatie van loondienst & ondernemen | 9% |
| Iets anders | 3% |
| Nog een opleiding | 2% |
"Route van opleiding tot loondienst was vanzelfsprekend. Route van loondienst naar ondernemerschap is doorzetten. Een leerpad met ups en downs, maar je leert veel en wordt er uiteindelijk een beter persoon van."Werktuigbouwkundig ontwerper (Studierichting: Bouw / Installatie / Techniek)
De keuze om ondernemer te worden ontstaat meestal niet van de één op de andere dag. Wanneer we vragen waarom mensen de stap hebben gezet, zien we dat het vooral draait om vrijheid. Vrijheid om zelf te bepalen wat je doet, op welke manier en voor wie. Ook 'meer uitdaging' scoort hoog als motivatie.
| Redenen om te starten als ondernemer | Percentage |
|---|---|
| Meer vrijheid | 69% |
| Meer uitdaging / passie volgen | 55% |
| Betere werk-privébalans | 38% |
| Onvrede met werken in loondienst | 36% |
| Meer geld verdienen | 22% |
| Toeval / een kans kwam op m'n pad | 22% |
| Ontslag / reorganisatie | 14% |
| Anders | 10% |
| Waar leer je als ondernemer? | Percentage |
|---|---|
| In de praktijk | 95% |
| Door zelfstudie | 74% |
| Van andere ondernemers | 70% |
| Van klanten | 63% |
| In loondienst (verleden) | 56% |
| Tijdens opleiding | 42% |
"Universitaire en goede hbo-opleidingen leren je anders nadenken over problemen. Naast misschien enkele vaktechnische dingen, waar je in de praktijk in je eerste jaren nog wel iets aan hebt, maar later steeds meer naar de achtergrond verdwijnt."IT-consultant (Studierichting: Data / ICT / Informatica)
"De gezondheidszorg verandert voortdurend. Innovatie en zorgtechnologie zorgen ervoor dat je bij moet blijven. Bovendien moet alles wat je bij patiënten doet, wetenschappelijk zijn onderbouwd."Verpleegkundige (Studierichting: Sociaal werk / Zorg & Welzijn)
| Hoe lang geleden opleiding afgerond? | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Werk je nog steeds in het vakgebied waarvoor je bent opgeleid? | Totaal | < 3 jaar | 3 - 10 jaar | 10 - 20 jaar | > 20 jaar |
| Ja, volledig | 40% | 64% | 56% | 36% | 36% |
| Gedeeltelijk | 28% | 26% | 22% | 34% | 27% |
| Nee, ik doe nu totaal iets anders | 32% | 10% | 22% | 30% | 37% |
| Waarom doe je ander werk dan waarvoor je bent opgeleid? | Percentage |
|---|---|
| Ik ontdekte een nieuwe passie of talent | 42% |
| Ik wilde meer vrijheid of zelfstandigheid | 39% |
| Toeval / iets kwam op mijn pad | 32% |
| Ik verloor de interesse in mijn oorspronkelijke richting | 24% |
| Persoonlijke omstandigheden (bijv. burn-out, ontslag) | 20% |
| Er waren weinig kansen in mijn oude vakgebied | 17% |
| Andere reden | 12% |
“Ik heb 26 jaar met plezier in communicatie gewerkt, maar vond het ook leuk om later iets maatschappelijks te gaan doen en zo meer tijd voor mezelf te hebben.”Pedicure (Opleiding: Communicatie / Marketing / Copywriting)
“Ik wist op jonge leeftijd al wat ik wilde, maar op aandringen van de omgeving toch iets anders in loondienst gaan doen. Nu toch weer mijn droom gevolgd.”Rij-instructeur (Opleiding: Accountancy / Finance / Bedrijfseconomie)